Mother Tongue
Blog
Artemis & de Amazones
Berijden het Patriarchaat
In Mythologie zien we onze eigen worstelingen en verlangens weerspiegeld. In mijn verwilderen raak ik herhaaldelijk betoverd door Artemis en haar wilde gevolg.
Artemis, de jonge godin van de jacht, wilde niet trouwen. Ze deelde haar vader, de oppergod Zeus mee dat ze liever maagd wilde zijn. Om te begrijpen hoe radicaal Artemis’ keuze was, moeten we beseffen dat volgens onze normen de Hellenistische cultuur extreem patriarchaal was. Vrouwen gingen gebukt onder een streng bewind dat veel lijkt op wat we vandaag zien in radicaal Semitische regimes. Ook de mythologie die wij kennen is door deze androcentrische lens geschreven. Hierin, en verweven met mythes van andere culturen, weerklinken echter nog altijd echo’s van veel oudere thema’s. Echo’s van Oud Europese samenlevingen, matrilineair en animistisch van aard.
Artemis is de Potnia Theron, de vrouwe van de wilde dieren en de ongerepte natuur. Als godin van de Maan vertegenwoordigde ze het cyclische principe van de terugkerende Schaduw en de ongetemde intelligentie van de wildernis. Je ziet haar veelal afgebeeld met hond en hert (overigens de gezellen van vele aardgodinnen) , maar haar oervorm is de Beer. Beer cultussen zijn terug te traceren naar de prehistorie: inheemse stammen van Amerika, sjamanistisch Siberië en Oud Europa zijn doordrongen van de Beermoeder. In het antieke Griekenland leefde dat voort in de Arkteia: een viering voor Artemis (wiens naam ook ’arctos’, beer betekent) van Brauron, waarin meisjes als Arktoi (beren) hun initiatie in het vrouw-zijn ondergingen.
Ook de patriarchale Grieken verbonden het vrouwelijke (maar ook het non-binaire) duidelijk meer dan het mannelijke, met de levende wereld en het onkenbare: andere dieren, planten, elementen, maar ook andere werelden, geesten en de psychische duisternis. Het dierlijke in ons. Artemis stond de vrouw dan ook bij in haar bloedmysterieën en rauwe levensovergangen: geboorte, menarche, zwangerschap, bevalling, menopauze en dood. Ze bezat de kennis van het helen en overleven (jagen), maar ook de extase van het levensgenot. Als Vrouwenbeer belichaamde ze ook het grote geheim van het sterven, om (soms als moeder) te herrijzen met het aanbreken van de lente.
Artemis zoals wij haar kennen is een kuise versie van dit duistere Takkewijf: een machtig archetype dat mogelijk gevreesd werd. De maagdelijkheid die haar wordt toegeschreven, is dan ook een ontaard begrip. Het zal je verbazen, maar ooit stond maagdelijkheid niet voor ‘onthouding van seks’, maar echter voor onafhankelijkheid en het niet huwen. Niet een ander, maar enkel zichzelf toebehoren, dat is wat Artemis stellig tegenover haar vader claimde. Ze claimde daarmee ook haar seksuele vrijheid, iets wat alleen een godin kon doen. Want volledige zelfbeschikking van de vrouw was iets wat de Grieken (tevens fervente slavenhouders) geen pap van gegeten hadden. Een onafhankelijke vrouw is immers een bedreiging voor het Vaderrecht. Hellenistische feministen konden enkel seksloos in een tempel leven, of in de mythologie overleven als een manhatend volk.
In tegenstelling tot haar priesteressen lijken de Amazones de meest authentieke volgers van Artemis te zijn. Lang werd aangenomen dat deze krijgsters die tegen Heracles en andere mythologische helden vochten, een Grieks verzinsel waren. Archeologische vondsten van getatoeëerde vrouwen met strijdwonden, begraven met hun wapens en paarden, bewijzen echter dat de strijdvaardige Amazones in egalitaire, nomadische stammen van de Eurazische steppe leefden. Amazones waren Scythische vrouwen, en de doodsbenauwde Grieken en Perzen begrepen dit lang voor de archeologie:
“No aspect of Scythian culture unsettled the Greeks more than the status of women. Hellenes expected strict division of male and female roles. But among nomadic people, girls and boys wore the same practical clothing and learned to ride and shoot together.”
– Adrienne Mayor, ‘The Amazones’
Het verborgen verhaal in dit verhaal is dat we in onze samenleving nog altijd ongemakkelijk worden van de (seksueel) vrije, wilde vrouw. We leven in een onafgebroken Patriarchaat, hoewel aspecten ervan geëvolueerd zijn. Maar trouw aan haar eigen schaduwrijke karakter is Artemis ook van gedaante verandert. En wanneer iets je roept om beter te kijken, zie je het plots: in mysterie gehuld leeft haar non-conformistische archetype in onze tijd voort. Ik snap dat ‘uitgaan met mijn maagden’ niet zo lekker bekt als ‘stappen met mijn bitches’ en dat mensturatiepijn je kut laat voelen, maar hopelijk voel je een nieuwe diepte in deze woorden. Ik weet ook dat je land ontvluchten of thuis bevallen de moed vraagt om je eigen schaduw en dierlijke levenskracht in de ogen kijken – weet dat een lijn, zo oud als de mensheid, van beresterke vrouwen achter je staat. En daarom juist leef ik liever, de patriarchie berijdend, als een echte Amazone: in navolging van de wilde Beermoeder.
Dit artikel heb ik geschreven in april 2022, het verscheen in de Volkssnakkel magazine door Laureen Langkamp, in juli 2022.
Autumn Equinox | Becoming an Elder
The moon and the outside world populated by a plethora of plants and other animals, for me are a more realistic ‘watch’ and give me a better sense of time then a clock or my schedule book ever could.
Terug Naar Het Begin
Als kind heb ik de oorlog in Bosnië meegemaakt, en ben ik na de oorlog met mijn moeder, broertje en zus naar Nederland gekomen. We hebben mijn grootouders en familie achtergelaten en ik heb me vele jaren ontworteld gevoeld.
Grandmother Smilja
I felt something coming. On the 7th of April my grandmother Smilja – named after the wild helychrisum Everlasting – died. It was snowing that morning…
